Юбілярам 2020 года прысвячаецца

          МАЦЯРЫК  МАЦЯРОК – БАЦЬКАЎШЧЫНА БАЦЬКОЎ

     Зямлі і Неба творцы радасна сьпяваюць,--
                 і з вышыняў ім анёлы цуды абвяшчаюць:

Рыгору Барадуліну (85), Уладзіміру Караткевічу (90), Міколу Аўрамчыку (100),
Ларысе Геніюш (110), Яну Скрыгану (115), Міхалу Забэйду-Суміцкаму (120),
Ігнату Дварчаніну (125), Сяргею Палуяну (130), Сяргею Сахараву (140), Янісу
Райнісу (155), Яну Чэрскаму (175), Альгерду Абуховічу (180), Францішку
Скарыне(530)

…………………………………………………………………………………………………………

Айчына – Айца іскрына,
для нашых надзей садавіна…
    Продкамі вылучаная,
    нашчадкамі вымашчаная,--
вымучаная, зашчабятаная,--
а б е т а в а н а я !
    Не растайная – наканаваная,
    вылюдкамі не здратаваная.
Для Будучыні падрыхтаваная,--
    каб і мама на ўскрык
    пры нараджэнні новым
дзяціне аддала пялюшкі – Словы:
люду галовы пайдуць на ловы Мовы.
    О, Край! А-край-чыкам не карай:
    Радзіма – роем створаны Рай.
Хай лашчыцца небакрай
да гасьцінцаў-дарог,
    шчакоча галінкамі гай…
    Кожны айчыннік – Ведаў ратай:
зь ім зёлкі уськідвае Травень-Май
на мары: -- Мары прымай, --
    каб рошчынай вопыту  -- з-пад аблачыны
    напаўнялася аж да лагчыны --
Спадчына! Яна і ляйчына,
каб родны шанаваць парог,
    бацькі нарог, бабулі  пірог…
    І над матулінымі рушнікамі
з узнятымі для прычасьця рукамі
заўсьміхаецца Бог!
------------------------------------------------------------------------------
  Мары – павозка продкаў.
  Францішак Скарына нарадзіўся ў 1490 г. 500 гадоў таму, у 1520-м заснаваў у Вільні
першую ва Усходняй Еўропе друкарню, дзе ім былі выдадзены кнігі у 1522 і 1525 гадах

                              Сяргей Панізьнік

    Малітва Скарыны

Во гэтаксама, як дзічына:
на дальні выбегла лужок,
а прызнае сваё лаўжо;

як птушачка: з-пад аблачыны
палі, разлогі аглядае,
а ведае сваё гняздо
ў траве высокай і густой;

як рыба: ў касяку гуляе;
плыве да берага чужога,
а чуе схоўныя віры;

як пчолы: ў полі да пары,
а ворага ля іх парога,
вулей  баронячы, зваююць,--

таксама й людзі: да зямлі,
дзе ўзгадаваныя былі,
дзе Бог ім сэрцы акрыліў, --

любоў вялікую мілуюць.

    6.11.2009

     Стане Памяць на дыбы

        Уладзіміру Караткевічу --
      показка, але не казка

Пайшло Сонца па грыбы.
Бачыць: дым ідзе з трубы.
  Караткевічаўскі Зай
  нешта варыць…
  --Вылязай!--
Зайку ветла кліча Сонца,
квартай стукае ў ваконца:

   --Я знайшла грыбы ў бары.
  Жулік! Мне жульен звары:
  грыб падсмаж
  да крэкту сківіц,--
каб Валодзя, наш руплівец,
і зычлівец, і шчаслівец,
горды шляхціч, жрэц-лацінец
не пакінуў наш дзяцінец.

  Не драмаў дзесь у снягах,
  а трымаў Радзімы Сцяг.
Ну а ты, мой золкі Зайка,
у камору залязайка.

  Хай зырчыць твая кантора.
  Я ж скачуся аж да мора,
  а вярнуся да Валодзі,--
  звонкай песняй прымалодзім
     успаміны пра грыбы,
     рагачоўскія дубы,
     пра аршанскія слупы,
     і дзявоцкія клубы…

Стане
       Памяць
                  на дыбы!
----------------------------------------
  Караткевіч Уладзімір Сямёнавіч (26.ХІ.1930, Орша –25.07.1984, Мінск)--
паэт, празаік, драматург, перакладчык, сцэнарыст, класік беларускай літаратуры.
  Жульен – закусь, прыгатаваная з курыных крыльцаў і грыбоў (улюбёны пачастунак Караткевіча-кухара.
  Старажытныя егіпецкія жрацы – прыслуга багоў.
  Клубы – сцёгны.

                           31.05.2010
                                                   Сяргей Панізьнік

 Яніс Райніс

Улюбёнец у Айчыну

Хто любіць Айчыну, той мае свой кут --
І дах над сабой і апошні прытулак;
Такому тут хлеб і любоў – паратунак,
Такому разумныя існасці – тут.

Ды не! Ёсць яшчэ закаваныя сэрцы, --
З іх молат не выкрасе іскры пакут.
Айчыне не будуць яны аднаверцы.

Іх лёс бесталанны вось з гэтай прычыны
Ў падмурак не ляжа каханай Айчыны.

         Пераклаў з латышскай мовы Сяргей Панізьнік
        паводле падрадкоўнікаў Ніны Янсанэ (Панізьнік).

Вершы-прысвячэнні  Ларысе Геніюш

   НА ПРАЖСКІМ ХОДНІКУ

Купала ветла-далікатна
Ларысу Геніюш вядзе.
Ні інквізітара, ні ката
няма нідзе у грамадзе.

І Прага паглынае крокі,
іх атуляе галасы.
Няма цанаўскай памарокі,
панамарэнкаўскай лазы.

Не зацінаюць горла спазмы,
не малакровіцца спадзеў…
У Вінаградах з выспы-пасмы
на іх з Забэйдам я глядзеў.

Разводзя падсыхала брага,
Скарыны рэха –між муроў…
Нагадавала Злата Прага
будзіцеляў-валадароў.

Ляўкамі ці Інтой карацца
паэты будуць…Пражылі
ГУЛАГаўскую эміграцыю
Купала, Геніюш… Змаглі

І мы ў нялёгкі час накатны
згадаць у мутнай злыбядзе:
праз Прагу ветла-далікатна
Ларыса Янука вядзе.
-----------------------------
Янка Купала наведаў Чэхаславакію
ў 1925, 1927, 1935 гг.

   ВЯЧЭРНЯ Ў ЗЭЛЬВЕ

Зоркі ў небе сцерагчы
жнівень даручае.
Знічка-Геніюш ключы
ў неба пазычае,--
    аддала да каліва
    промнікі на паліва:
    у ГУЛАГу вершы грэлі
    нескароныя арэлі.
Зоркі ў небе – як сяйво
Бацькаўшчыны вечнай.
Знічка-Геніюш брыво
узняла і сведчыць:
    --Пранясу вячэрняю
    я любоў дачэрнюю,--
    каб з малітваю дабрэлі
    душы – Богавы арэлі.
Зоркі ў Зэльве й праз гады
нашу веру ўсплодзяць.
Ноч засне – дзень малады
з намі будзе ў згодзе.
    Будзе жыць вялебная
    Нацыя паднебная:
    на вячэрняй акварэлі --
    Знічкі-Геніюш арэлі.

   ЛАГЕРНЫЯ ПРЫДУРКІ

       Малакваліфікаваная, але спрытная ля начальства
   Люцыя Антонаўна ўмела жыць. Яна была адным з
   першых лагерных прыдуркаў, як называлі адміні-
   страцыюлагера са зняволеных.
                         Ларыса Геніюш. “Споведзь”

Каб да канца начальнік не затуркаў,
у хітрых – асаблівая брахня.
Свая “тынкоўка” ў лагерных прыдуркаў:
прыдуркавасць –іхняя браня.

Не любяць палітычныя іх нораў:
у “Споведзі” прыхільнасці няма…
На Божы свет яны не пнуцца з нораў,
нібыта і прывыклі да ярма.

З такога вось прыдурка ўзяткі гладкі.
У ролю увайшлі, і не сарваць
з прыдуркаў іх дурацкія манаткі.
З прыдуркам цяжка кедры пілаваць

І валачы лясіны ў кубатурку:
не ўскрыліцца надзея з-пад павек…
…Хто выжываў у лагерах? Прыдуркі.
У лагерных прыдуркаў доўгі век.
---------------------------------------------
  Люцыя Антонаўна Тэтэрыс (народжаная Клагіш) мне пісала,
што ўдзельнічала ў Латвіі ў беларускім культурна-асветным
руху, ставіла спектаклі. Была знаёмая з Янкам Купала,
сустракала яго ў Рызе ў 1941 г. Карнымі савецкімі органамі
пасля вайны была рэпрэсіравана. У зняволенні былае артыстка
выконвала ролю “лагернага прыдурка”.

   Сяргей Панізьнік

    20—годдзю творчага звання

                Я—з барадой лясны вярблюд—

                 Народным стаў паэтам.

                         Рыгор Барадулін

І не крынічную ваду,--

Насілі – у  народ – бяду

І нагаворную жуду…

А я не сам сябе вяду:

Трымаюся за бараду,-

З Народным у народ іду.

Яго цвялілкі падвяду

Да хуткамовак пры сустрэчы,

Дзе й прыбабунечка дарэчы,

Зычэнні, показкі – на вечы!

У снуйцы мовы чалавечай

Язык гаворку не скалечыць:

Замова пойдзе ў грамаду.

Іду з Народным у народ,--

І скача слова з рота ў рот…

Вунь – афарызмаў агарод,

Дражнілка прабівае плот,

А пажаданкі – шротам – дот…

Здзіўляецца Кот Абармот:

--У вас, я думаў, моўны зброд…

У нас выслоўі гаваркія

У прымаўках заместа кія.

І абзываначкі такія:

Дрыжаць дуронікі ліхія.

О, вёскі ў нас не ўсе глухія.

Гулёк, і ты ў народ ідзі,

Ідзі з Паэтам, з яго Словам.

З разумным досціпам – разлогам

Ідзі і слухай, і глядзі,

Бубнілкай сэрцы маладзі!

Хай за праспектамі і сцежкі

Гагочуць з прыказкі-пацешкі.

Хай і чыноўніцкія куры

Дзяўбуць намёкі-каламбуры.

Не стане ахламонам той,

Хто вып”е водзыўкі настой.

Гарэзных, словалюбна-мудрых

Рыгор не азаве: --Лахудры…

Народны пэўніць:-- Мова – Страж.

Не вымрам, мымры. Горад – наш!

      СКІБА СПАТОЛІ

      На згадку пра Міхася Іванавіча Забэйду-Суміцкага
   (14.06.1900—21.12.1981) – навучэнца Маладэчанскай
          настаўніцкай семінарыі у 1914 – 1915 гадах.

А дзе Шлях Млечны
да Маладэчны?
    Пазначыў крэйдай
хто тут вучыўся
і адлучыўся --
    Міхал Забэйда.

У торбе – Харбін.
Мілан – у фарбе!
    А там –і Познань.
З Варшавы – Вільня:
жыцця плавільня.
    То рань… То --  позна…

А шлях у Прагу:
у рай ад страху.
    Пазнаў адлігу.
І як з палона --
спеў “Suprafon”а!
    …Ды зноў на крыгу.

Вярніся, Тэнар!
Чакае сцэна,
    дзе Ты з Альфрэдам;
аддай маністы
семінарыстам
    і ўсім скарэдам.

Ты госць адвечны
для Маладэчны,
    для Шэйпіч – глыба.
Уявім: песня
Твайго прадвесня --
    спатолі скіба
    з выявавай німба.
--------------------------------------------------
х) Харбін, Мілан, Варшава, Вільня, Прага – творчыя прытулкі
   М.І. Забэйды-Суміцкага; в. Шэйпічы – месца з”яўлення на свет.
хх) Дзякуючы беластоцкім сябрам дыск з песнямі Забэйды ў 1968 г.
   быў выдадзены фірмай “Suprafon”.
ххх) Чэшскі піяніст Альфрэд Голечэк—арыгінальны музычны суаўтар
   Спевака Забэйды, які выконваў песні на 16 мовах свету.

                          17.04. 2018